تنگه هرمز مجالی برای نقش آفرینی ایران در تجارت و امنیت دریایی با اتکا به تکنولوژی های جدید

به گزارش آنی بازار، سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران، با اشاره به جدیدترین گزارش آنکتاد، تاکید کرد: جایگاه ایران در تنگه هرمز هرچند از منظر سهم کانتینری محدود است، اما اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی آن بسیار بالاست و سودجستن از تکنولوژی های جدید و تحلیل داده می تواند ایران را به بازیگری اثرگذار در تجارت و امنیت دریایی تبدیل کند.

امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران در گفتگو با ایسنا، با اشاره به جدیدترین گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد درباره ی حمل و نقل دریایی در سال ۲۰۲۵ و جایگاه ایران در آن، اظهار داشت: گزارش جدید آنکتاد تصویری روشن از وضعیت جهانی تجارت دریایی ارائه می کند و در آن، بطور ویژه نقش تنگه هرمز و موقعیت ایران در شبکه حمل و نقل بین المللی برجسته شده است.
وی توضیح داد: تمرکز اصلی گزارش آنکتاد بر تجارت کانتینری جهانی است و داده های در رابطه با تنگه هرمز عمدتا در قالب تجارت کانتینری بررسی شده اند. بر مبنای داده های کلارکسونز ریسرچ که آنکتاد نیز مبنی بر آن محاسبات را ارایه کرده است، سهم تنگه هرمز از تجارت کانتینری دریایی جهان حدود ۳ درصد برآورد شده است. هرچند این سهم عددی کوچک به نظر می آید، اما آنکتاد تاکید می کند که اهمیت واقعی هرمز فراتر از ارقام است، برای اینکه در مجاورت آن بنادر بزرگی مانند بندر جبل علی و بندر خلیفه در امارات متحده عربی قرار دارند که بالاتر از ۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ تی ئی یو ترافیک کانتینری بندری در منطقه را نشان می دهند و حجم قابل توجهی از عملیات ترانشیپمنت در آنها صورت می گیرد.
محمدی کوشکی افزود: بنابراین هرگونه اختلال پایدار در تنگه هرمز می تواند سبب افزایش کرایه ها، تأخیر در حمل و نقل و ازدحام در بنادر منطقه شود.
سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران به داده های دقیق تری درباره ی وضعیت ناوگان ایران در گزارش آنکتاد اشاره نمود و اضافه کرد: طبق جدول «پرچم های اصلی ثبت کشتی» (۱ ژانویه ۲۰۲۵)، جمهوری اسلامی ایران در جایگاه شانزدهم قرار دارد؛ در آن زمان ۱٬۰۲۱ کشتی تحت پرچم جمهوری اسلامی ایران ثبت شده بود که ۰٫۹ درصد از کل کشتی های جهان را تشکیل می داد. مجموع تناژ مرده این ناوگان بر مبنای جدول برابر با ۲۱٬۰۷۹٫۸ هزار تن گزارش شده است؛ یعنی ۲۱٬۰۷۹٬۸۰۰ تن تناژ مرده. اندازه متوسط هر کشتی ایرانی در آن جدول ۲۰٬۶۴۶٫۲ تن تناژ مرده برآورد شده و میزان رشد تناژ بین سالهای ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ معادل −۰٫۲ درصد گزارش شده است.
وی خاطرنشان کرد: با این حال، جدول دیگری از گزارش آنکتاد که مالکیت ناوگان جهانی را بر پایه ظرفیت و پرچم ثبت نشان می دهد، تصویر تکمیلی و متفاوتی از ایران عرضه می کند. طبق این جدول (۱ ژانویه ۲۰۲۵)، ایران دارای ۲۴۲ کشتی تحت پرچم ملی و ۱۱ کشتی تحت پرچم خارجی است؛ مجموع کشتی های متعلق به مالکان ایرانی ۲۵۴ کشتی است. از نظر ظرفیت، ناوگان متعلق به مالکان ایرانی دارای ۱۸٬۴۶۲٬۵۰۲ تن تناژ مرده تحت پرچم ملی و ۳۶۰٬۶۴۹ تن تناژ مرده تحت پرچم خارجی است؛ مجموع ظرفیت مالکیتی ایران ۱۸٬۸۲۴٬۷۰۳ تن تناژ مرده گزارش شده است. سهم ظرفیت زیر پرچم خارجی از کل ظرفیت ناوگان ایران حدود ۲٪ و سهم ایران از کل ظرفیت ناوگان جهانی برابر ۰٫۸٪ است.
محمدی کوشکی این داده ها را اینگونه تفسیر کرد: آنکتاد نشان داده که از منظر ثبت پرچم، ایران با ۱٬۰۲۱ کشتی و حدود ۲۱٬۰۷۹٬۸۰۰ تن تناژ مرده در سطحی قرار دارد که قابل توجه است؛ اما وقتی سراغ مالکیت ناوگان می رویم، عدد مالکیتی (مجموعاً ۲۵۴ کشتی با ۱۸٬۸۲۴٬۷۰۳ تن تناژ مرده) تصویر متفاوتی از عمق مالکیت ملی عرضه می کند. این تفاوت میان پرچم ثبت و مالکیت واقعی اهمیت حقوقی، عملیاتی و اقتصادی دارد و باید در تحلیل های سیاستگذاری لحاظ شود.
ایشان در ادامه به نقش تنگه هرمز در بازارهای انرژی اشاره می کند و آمارهای بین المللی را بازگو می کند: بر پایه گزارش های آژانس بین المللی انرژی و دیگر تحلیل های انرژی منطقه ای که در گفتگو به آنها ارجاع داده شد، در نیمه اول سال ۲۰۲۵ بطور روزانه حدود ۱۴٬۵۰۰٬۰۰۰ بشکه نفت خام از مسیر تنگه هرمز عبور کرده است؛ این رقم حدودا ۳۴ درصد از کل صادرات نفت دریایی جهان را تشکیل می دهد. همین طور گزارش های دیگر نشان داده است که تنگه هرمز معادل ۲۰ تا ۳۰ درصد از صادرات گاز مایع جهان را نیز راحت می کند و برآورد آنکتاد و کلارکسونز حاکی از آنست که این گذرگاه حدود ۱۱ درصد از حجم تجارت دریایی جهان بر حسب تناژ را منتقل می کند.
محمدی کوشکی با اشاره به داده های عبور و مرور کشتی ها، اظهار داشت: طبق آمار کلارکسونز تا اواسط ژوئن ۲۰۲۵، تنگه هرمز بطور میانگین روزانه ۱۴۴ عبور کشتی را ثبت کرده است؛ از این میان ۳۷ درصد نفتکش، ۱۷ درصد کشتی کانتینری و ۱۳ درصد کشتی فله بر بوده اند. بسته شدن احتمالی این گذرگاه به مفهوم توقفِ حدود ۳٬۵۱۲ عبور کشتی در ماه یا بالاتر از ۴۲٬۴۰۰ عبور در سال خواهد بود. بدین سبب هر اخلالی، خصوصاً در بازارهای نفت و گاز، دستاوردهای سریع و جدی خواهد داشت.
وی سپس به اثرات بالقوه ژئوپلیتیکی بر تجارت کانتینری اشاره و اشاره کرد: بااینکه سهم تنگه هرمز از تجارت کانتینری حدود ۳ درصد است و تأثیر مستقیم بر تجارت کانتینری جهانی محدود به نظر می آید، اما وجود هاب های ترانشیپمنت بزرگ در نزدیکی آن — مانند جبل علی که بالاتر از ۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ تی ئی یو ترافیک بندری منطقه ای را نشان داده است — اهمیت شبکه ای هرمز را نشان داده است. هرگونه اختلال پایدار می تواند موجب تغییر مسیر فیدرها و عملیات ترانشیپمنت به سوی بنادر جنوب آسیا شود که به نوبه خود سبب ازدحام، افزایش نرخ کرایه و طولانی شدن زمان های حمل در مسیرهای داخل خلیج فارس و از خاورمیانه به آسیا خواهد شد. نمونه بازار نشان داده است نرخ های نقطه ای از شانگهای به جبل علی در بازه ماهِ مه تا ژوئن ۲۰۲۵ بطور میانگین ۵۵ درصد افزایش پیدا کرده است.
محمدی کوشکی بر نقش نوآوری و داده محوری تاکید کرد و اضافه کرد: در دنیای امروز، قدرت در دریا فقط به اندازه ناوگان وابسته نیست؛ بلکه به میزان تسلط بر داده و توان تحلیل هوشمند آن بستگی دارد.
وی اشاره کرد: با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی و سیستم های پیش بینی داده محور میتوان احتمال بروز اختلال در مسیرهای کشتیرانی را ارزیابی کرد، الگوهای عبور را تحلیل کرد و در صورت بروز بحران، مسیرهای جایگزین و بهینه را در زمان واقعی تعیین کرد. چنین سیستمهایی می توانند با پایش مداوم ترافیک دریایی، شرایط آب وهوایی، فاکتورهای اقتصادی و اطلاعات امنیتی، ریسک های ژئوپلیتیکی را کاهش دهند و از افزایش ناگهانی هزینه های بیمه و حمل جلوگیری نمایند.
محمدی کوشکی پیشنهاد کرد که ایران از ظرفیت علمی دانشگاه ها و شرکت های دانش بنیان بهره بگیرد و مرکز ملی تحلیل داده های دریایی و سامانه هوشمند پیش بینی ریسک را ایجاد نماید تا تمام اطلاعات در ارتباط با عبور کشتی ها، عملکرد بنادر، نرخ کرایه و تحولات امنیتی به شکل یکپارچه گردآوری و تحلیل شود.
وی اضافه کرد: چنین زیرساختی می تواند در صورت بروز بحران های منطقه ای از افزایش هزینه ها و توقف جریان تجارت پیشگیری کند و ایران را در مدیریت این گلوگاه جهانی به بازیگری فعال و اثرگذار تبدیل کند.
وی با طرح این پرسش که ایران چه طور می تواند از وضعیت جغرافیایی خود بهره ببرد، اظهار داشت: تنگه هرمز نقطه اتصال سه قاره و شریان حیاتی اقتصاد جهانی است. ایران در قلب این شبکه قرار دارد و اگر از تکنولوژی های جدید و تحلیل داده به شکل راهبردی استفاده نماید، نه تنها از تهدیدها عبور خواهد کرد، بلکه می تواند به یکی از بازیگران اصلی آینده حمل و نقل و امنیت دریایی جهان تبدیل گردد.

1404/08/20

11:19:45

5.0 از 5

تگهای خبر: ارز , ارزیابی , اقتصاد , بازار

این مطلب آنی بازار را پسندیدید؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات بینندگان آنی بازار در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این مطلب آنی بازار

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۸ بعلاوه ۳